BIẾN CHỨNG ĐÁI THÁO ĐƯỜNG VÀ PHÒNG NGỪA BIẾN CHỨNG

I. TỔNG QUAN

Đái tháo đường type 2 (ĐTĐ type 2) – một bệnh lý nội tiết phổ biến, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe toàn cầu.

Theo thống kê của Hiệp hội Đái tháo đường Quốc tế (IDF), năm 2021 có khoảng 537 triệu người mắc ĐTĐ, trong đó 90-95% là type 2.

II. ĐỊNH NGHĨA VÀ CƠ CHẾ BỆNH SINH

ĐTĐ type 2 là một bệnh rối loạn chuyển hóa mạn tính đặc trưng bởi tình trạng đề kháng insulin và rối loạn tiết insulin từ tế bào beta tuyến tụy.

Cơ chế chính:

• Đề kháng insulin: Các mô đích (gan, cơ, mô mỡ) giảm đáp ứng với insulin → tăng đường huyết.
• Suy giảm chức năng tế bào beta: Tuyến tụy không sản xuất đủ insulin bù đắp → mất kiểm soát đường huyết.

Các yếu tố nguy cơ: Béo phì, lối sống ít vận động, chế độ ăn nhiều đường và chất béo, yếu tố di truyền.

III. BIẾN CHỨNG NGUY HIỂM CỦA ĐTĐ TYPE 2

Biến chứng cấp tính

• Hôn mê do tăng áp lực thẩm thấu: Glucose máu tăng cao (> 600 mg/dL) dẫn đến mất nước nghiêm trọng, rối loạn tri giác.
• Hạ đường huyết (do thuốc điều trị quá liều): gây run rẩy, lú lẫn, thậm chí hôn mê.

Biến chứng mạn tính

Biến chứng mạch máu lớn:

• Bệnh tim mạch: ĐTĐ type 2 làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim, đột quỵ gấp 2-4 lần so với người bình thường.
• Bệnh động mạch ngoại biên: Giảm tưới máu chi dưới, có thể dẫn đến hoại tử, phải đoạn chi.

Biến chứng mạch máu nhỏ:

• Bệnh võng mạc đái tháo đường: Nguyên nhân hàng đầu gây mù lòa không do chấn thương.
• Bệnh thận đái tháo đường: Gây suy thận mạn, có thể phải lọc máu hoặc ghép thận.
• Bệnh thần kinh đái tháo đường: Tổn thương thần kinh ngoại biên, mất cảm giác ở tay chân, dễ gây loét bàn chân.

Hội chứng bàn chân đái tháo đường

Do kết hợp tổn thương mạch máu, thần kinh và nhiễm trùng → loét, hoại tử.

Hơn 85% trường hợp cắt cụt chi là do biến chứng bàn chân ĐTĐ.

IV. BIỆN PHÁP KIỂM SOÁT VÀ PHÒNG NGỪA BIẾN CHỨNG

Điều chỉnh lối sống

Chế độ ăn khoa học:

• Giảm tinh bột tinh chế, tăng cường chất xơ từ rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt.
• Hạn chế đường, thực phẩm chế biến sẵn, tránh rượu bia.
• Tăng cường thực phẩm có chỉ số đường huyết thấp như đậu, cá béo, dầu ô liu.

Tập luyện thể dục:

• Ít nhất 150 phút/tuần với bài tập cường độ trung bình như đi bộ nhanh, bơi lội, yoga.
• Tập luyện kháng lực giúp tăng nhạy cảm insulin, giảm kháng insulin.
• Kết hợp tập aerobic và sức bền để tối ưu kiểm soát đường huyết.

Điều trị bằng thuốc

• Nhóm Metformin: Hàng đầu trong điều trị ĐTĐ type 2.
• Nhóm SGLT-2i: Hỗ trợ giảm glucose máu qua nước tiểu, có lợi cho bệnh nhân mắc bệnh tim mạch.
• Nhóm GLP-1RA: Giúp kiểm soát đường huyết, hỗ trợ giảm cân, giảm nguy cơ tim mạch.
• Insulin có thể được chỉ định khi bệnh tiến triển nặng.

Kiểm tra sức khỏe định kỳ

Đo HbA1c mỗi 3tháng để đánh giá kiểm soát đường huyết.

Kiểm tra huyết áp, mỡ máu để ngăn ngừa biến chứng tim mạch.

Sàng lọc biến chứng mắt, thận, thần kinh hàng năm:

Kiểm tra đáy mắt để phát hiện sớm bệnh võng mạc.

Xét nghiệm microalbumin niệu để đánh giá chức năng thận.

Kiểm tra cảm giác bàn chân để phát hiện tổn thương thần kinh.

Theo dõi và chăm sóc bàn chân hằng ngày để tránh nhiễm trùng.

Nâng cao nhận thức và tuân thủ điều trị

• Giáo dục bệnh nhân về các dấu hiệu nguy hiểm của hạ đường huyết, tăng đường huyết.
• Hướng dẫn cách tự theo dõi đường huyết tại nhà để điều chỉnh chế độ ăn và thuốc hợp lý.
• Tham gia các chương trình hỗ trợ cộng đồng để nâng cao ý thức kiểm soát bệnh.

V. KẾT LUẬN

ĐTĐ type 2 là bệnh lý phổ biến nhưng có thể kiểm soát và ngăn ngừa biến chứng nếu tuân thủ lối sống lành mạnh và điều trị hợp lý.

Hãy chủ động kiểm tra sức khỏe, duy trì chế độ ăn uống hợp lý và tập luyện thể thao thường xuyên, không sử dụng những loại thuốc điều trị khi chưa được hướng dẫn của bác sĩ.