Thủy đậu ở trẻ em: Nhận biết sớm – Chăm sóc đúng – Phòng ngừa hiệu quả bằng vắc xin

Thủy đậu (hay còn gọi là trái rạ) là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Varicella-zoster gây ra. Dù thường gặp ở trẻ em và đa số lành tính, nhưng nếu không chăm sóc đúng cách, bệnh có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng như viêm phổi, viêm não hoặc để lại sẹo xấu vĩnh viễn trên da.

Tại Bệnh viện Quốc tế Tâm Trí Hồng Ngự, các bác sĩ khoa Nhi thường tiếp nhận nhiều trường hợp trẻ bị thủy đậu trong mùa nắng nóng hoặc giai đoạn giao mùa — thời điểm virus dễ bùng phát. Vì vậy, việc nhận biết sớm, chăm sóc đúng và chủ động tiêm phòng vắc xin là cách bảo vệ con hiệu quả nhất mà phụ huynh nên biết.

1. Nguyên nhân và đường lây của bệnh thủy đậu

Tác nhân gây bệnh là virus Varicella-zoster, thuộc nhóm Herpesvirus. Đây là loại virus rất dễ lây, chỉ cần tiếp xúc gần với người bệnh là có thể mắc.
Các con đường lây lan chính gồm:

• • Đường hô hấp: Khi người bệnh ho, hắt hơi, nói chuyện, virus sẽ phát tán qua các giọt bắn nhỏ trong không khí.
• • Tiếp xúc trực tiếp: Virus có trong dịch của các nốt phỏng nước, nếu chạm vào hoặc dùng chung đồ vật, khăn, ly, chén với người bệnh, trẻ có thể bị lây nhiễm.
• • Thời gian lây mạnh nhất: Từ 1–2 ngày trước khi phát ban đến khi tất cả nốt phỏng đã đóng vảy hoàn toàn.

Chính vì khả năng lây lan nhanh, chỉ cần một trẻ trong lớp mắc bệnh là có thể khiến cả nhóm nhỏ cùng bị nhiễm nếu không được cách ly kịp thời.

2. Triệu chứng nhận biết sớm

Sau thời gian ủ bệnh từ 10–21 ngày, trẻ bắt đầu xuất hiện các dấu hiệu ban đầu như:

• •  Sốt nhẹ, mệt mỏi, chán ăn, đau đầu.
• •  Xuất hiện phát ban dạng bóng nước – dấu hiệu đặc trưng của thủy đậu:
  • + Ban khởi phát ở ngực, lưng, mặt rồi lan ra toàn thân.
  • + Nốt phỏng nước nhỏ, tròn, trong, sau đó vỡ ra và đóng vảy.
  • + Có thể xuất hiện nhiều đợt nốt phỏng nối tiếp nhau, gọi là hiện tượng “bóng nước nhiều lứa tuổi”.
• •  Trẻ thường ngứa nhiều, đặc biệt vào ban đêm, gây khó chịu và dễ gãi làm trầy xước da.

Việc nhận biết sớm giúp cha mẹ cách ly và chăm sóc đúng, tránh để trẻ lây sang anh chị em hoặc bạn bè.

3. Biến chứng có thể gặp nếu không điều trị đúng cách

Phần lớn trẻ bị thủy đậu sẽ tự khỏi sau 7–10 ngày, tuy nhiên một số trường hợp có thể gặp biến chứng:

• •  Nhiễm trùng da: Do trẻ gãi làm vỡ bóng nước, vi khuẩn xâm nhập gây sưng, mủ, để lại sẹo.
• •  Viêm phổi do thủy đậu: Thường gặp ở người lớn hoặc phụ nữ mang thai, nhưng cũng có thể xảy ra ở trẻ nhỏ nếu sức đề kháng yếu.
• •  Viêm não, viêm màng não: Hiếm gặp nhưng nguy hiểm, biểu hiện bằng co giật, ngủ li bì, nôn ói.
• •  Sẹo lõm, thâm da: Hậu quả phổ biến nếu trẻ gãi hoặc chăm sóc không đúng cách.

Các bác sĩ tại Bệnh viện Quốc tế Tâm Trí Hồng Ngự khuyến cáo: Khi trẻ có biểu hiện sốt cao, phát ban nước lan nhanh, nôn ói, lừ đừ hoặc khó thở, cha mẹ cần đưa trẻ đến khám ngay để được đánh giá và hướng dẫn điều trị phù hợp, tránh biến chứng nguy hiểm.

4. Cách chăm sóc và điều trị tại nhà

Với các trường hợp nhẹ, cha mẹ có thể chăm sóc trẻ tại nhà theo hướng dẫn của bác sĩ:

• •  Cách ly trẻ với người khác, đặc biệt là phụ nữ mang thai và trẻ nhỏ.
• •  Giữ vệ sinh da: Cắt ngắn móng tay, tắm nước ấm nhẹ nhàng, lau khô bằng khăn mềm.
• •  Mặc quần áo rộng, thoáng mát để giảm ngứa và hạn chế trầy xước.
• •  Hạ sốt bằng Paracetamol khi trẻ sốt trên 38,5°C.
• •  Không bôi thuốc màu hoặc thuốc dân gian lên nốt phỏng vì có thể gây kích ứng, nhiễm trùng hoặc che lấp tổn thương khiến khó theo dõi.
• •  Thuốc kháng virus (Acyclovir) chỉ dùng khi bệnh nặng hoặc có nguy cơ cao, theo chỉ định của bác sĩ.

Tại Bệnh viện Quốc tế Tâm Trí Hồng Ngự, khoa Nhi luôn sẵn sàng tư vấn và hướng dẫn phụ huynh cách chăm sóc da, chế độ dinh dưỡng và vệ sinh phù hợp cho từng trường hợp. Trẻ bị thủy đậu sẽ được theo dõi sát tình trạng da, hô hấp và toàn thân để phát hiện sớm các dấu hiệu biến chứng.

5. Phòng ngừa thủy đậu – Tiêm vắc xin là biện pháp hiệu quả nhất

Phòng bệnh luôn là cách bảo vệ an toàn và tiết kiệm nhất. Hiện nay, vắc xin thủy đậu được xem là biện pháp phòng ngừa hữu hiệu nhất giúp trẻ tránh mắc bệnh hoặc giảm nhẹ triệu chứng nếu nhiễm.

• ► Lịch tiêm:
  • •  Trẻ từ 12 tháng tuổi trở lên: tiêm 1–2 mũi theo khuyến cáo của Bộ Y tế.
  • •  Người lớn chưa từng mắc thủy đậu hoặc chưa tiêm vắc xin: nên tiêm đủ 2 mũi, cách nhau 4–8 tuần.
• ► Lợi ích:
  • •  Ngăn ngừa lây lan trong cộng đồng.
  • •  Giảm nguy cơ biến chứng và sẹo sau bệnh.
  • •  Tạo miễn dịch bền vững, bảo vệ sức khỏe lâu dài cho trẻ.

Tại Phòng Tiêm chủng – Bệnh viện Quốc tế Tâm Trí Hồng Ngự, vắc xin thủy đậu được bảo quản nghiêm ngặt theo tiêu chuẩn Bộ Y tế. Trẻ được bác sĩ khám sàng lọc kỹ trước tiêm, theo dõi sau tiêm và phụ huynh được hướng dẫn chăm sóc tại nhà an toàn.

6. Thông điệp sức khỏe

Thủy đậu là bệnh hoàn toàn có thể phòng ngừa được nếu trẻ được tiêm vắc xin đúng lịch và cha mẹ biết cách chăm sóc hợp lý khi trẻ mắc bệnh.

“Khi trẻ có dấu hiệu phát ban nước, sốt hoặc ngứa, phụ huynh nên đưa trẻ đi khám sớm để được chẩn đoán và hướng dẫn chăm sóc đúng cách. Chủ động tiêm ngừa giúp trẻ khỏe mạnh, cha mẹ an tâm, cộng đồng an toàn.”

Bệnh viện Quốc tế Tâm Trí Hồng Ngự – Địa chỉ tin cậy trong chăm sóc sức khỏe nhi khoa, tư vấn tiêm chủng và phòng ngừa bệnh truyền nhiễm.
Vì sức khỏe của trẻ hôm nay và mai sau, đừng quên đưa con đi tiêm vắc xin thủy đậu đúng lịch!

(Bài viết mang tính chất cung cấp thông tin y học, không thay thế cho chẩn đoán và điều trị của bác sĩ. Khi có dấu hiệu nghi ngờ bệnh, cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để được thăm khám cụ thể.)